25 juli 2023
Leden van het Investeringskader Waddengebied (IKW) brachten onlangs een bezoek aan Polder Wassenaar in het noorden van Waddeneiland Texel. Het IKW is een meerjarig investeringsprogramma van de provincies Noord-Holland, Friesland en Groningen dat onderscheidende en bijzondere projecten in het Waddengebied mogelijk wil maken. Die projecten moeten bijdragen aan de duurzame en ecologische versterking van het Waddengebied. Het investeringskader werkt nauw samen met het Waddenfonds en in afstemming met natuurorganisaties, overheden, bedrijfsleven en kennisinstellingen.
De onderzoekslocatie in de polder kwam tot stand in nauw overleg met het IKW en met ondersteuning van het Waddenfonds. De IKW-leden, waarvan een deel voor het eerst kennismaakte met de onderzoeksactiviteiten in Polder Wassenaar, kregen een technische toelichting van locatie-beheerder Kasper van Kraaij. Hij liet zien hoe de werking van eb en vloed wordt nagebootst door de inlaat van water uit de Waddenzee via een hevel. Op die manier kan de waterstand in de raceways worden geregeld en kunnen de onderzoekers monitoren onder welke condities de kokkels, zeewier en garnalen in de huidige proef het goed doen of juist niet. De reacties waren enthousiast en vanuit een goed aanwezige inhoudelijke kennis stelden de bezoekers veel inhoudelijke vragen en waren zij zeer geïnteresseerd in het onderzoek dat wordt geleid door WUR-onderzoeker Reinier Nauta.
Jord Kuiken, projectmanager van Stichting Zilte Zones, nam de leden mee in de werkzaamheden en ambities van de stichting en de zoektocht naar een nieuwe locatie voor onderzoek naar mariene aquacultuur. Het buitenlaboratorium in Polder Wassenaar verdwijnt na 2025. Volgens de afspraak met terreineigenaar Staatsbosbeheer wordt de locatie vanaf 2026 ingezet voor natuurontwikkeling en is de wens om het gebied in te richten als kwelder met een geleidelijke overgang van zilt naar zoet water. Dat betekent wel dat er in Nederland straks geen locatie meer is waar de omstandigheden voor innovatief onderzoek naar zilte teelt- en kweeksystemen zo goed zijn als in Polder Wassenaar.
Kuiken benadrukte het belang van mariene aquacultuur voor de toekomst, waarin steeds meer kustgebieden verzilten en de grond te zout is voor reguliere landbouw.
#aquacultuur #kokkels #polderwassenaar #texel
2 juni 2023
De Texelse Courant besteedt in haar editie van 1 juni aandacht aan de verdwijning van Polder Wassenaar als onderzoekslocatie voor de mariene aquacultuur in Noord-Nederland en de kansen die Texel daarmee aan zich voorbij laat gaan.
23 mei 2023
De aandacht voor wat we in de polder doen neemt toe. Het Noord-Hollands Dagblad schreef over de ontwikkelingen in het kweekproject en de gemiste kans voor Texel als het eiland het in de nabije toekomst zonder proeflocatie voor mariene aquacultuur moet doen.
15 mei 2023
Wat wordt er onderzocht in Polder Wassenaar en hoe kan dat onderzoek bijdragen aan de inzet van verzilte gronden in Noord-Nederland in de toekomst? Het antwoord op die vragen stond centraal op de bijeenkomst die Stichting Zilte Zones (SZZ) donderdag organiseerde in het Eierlandsche Huis.
De stichting is onafhankelijk en stimuleert en faciliteert onderzoek naar mariene aquacultuur. Partners, lokale politici, pers en andere geïnteresseerden luisterden geboeid naar de uiteenzetting van SZZ-voorzitter Bob Verburg die benadrukte dat meer onderzoek noodzakelijk is om erachter te komen onder welke condities teelt van gebiedseigen soorten, onder meer kokkels, garnalen en zeewier, mogelijk is op verzilte grond. Door klimaatveranderingen en stijging van de zeespiegel dreigt verzilting van landbouwgrond rond de Waddenzee waardoor die onbruikbaar wordt voor het verbouwen van traditionele landbouwgewassen. Mariene aquacultuur zou voor deze gebieden een uitkomst kunnen bieden, alsook voor vissers die hun mogelijkheden in de Waddenzee steeds verder ingeperkt zien.
SZZ-voorzitter Bob Verburg.
Nieuwe economische bedrijfstak
Verburg refereerde aan het bezoek van Koning Willem-Alexander en Koningin Maxima aan de Waddeneilanden dat in het teken stond van de leefbaarheid op de eilanden en waarin o.a. toekomstbestendig ondernemen als een van de uitdagende aandachtspunten werd genoemd. ‘Stichting Zilte Zones heeft zich de afgelopen jaren ingezet voor de ontwikkeling van mariene aquacultuur als nieuwe economische bedrijfstak, naast toerisme, landbouw en veeteelt, gecombineerd met en parallel aan het versterken van de ecologie van de Waddenzee’, aldus Verburg. ‘Het onderzoek in Polder Wassenaar is erop gericht om elders in het Waddengebied te kunnen opschalen naar commerciële toepassingen van mariene aquacultuur. We willen kansen creëren in en voor Noord-Nederland. Uit recente studie blijkt dat mogelijk zo’n 20.000 hectare landbouwgrond, die nu nog wordt gebruikt voor akkerbouw en veeteelt, bedreigd wordt door verzilting. Dat heeft gevolgen voor de voedselproductie. Mariene aquacultuur biedt een alternatief om dit areaal beschikbaar te houden voor de voedselproductie en kan bijdragen aan de beoogde eiwittransitie.’ Verburg haalde ook recente rapporten aan waaruit blijkt dat zilte teelten op land kansrijk zijn in Noord-Nederland, maar dat daarvoor niet alleen een goede samenwerking tussen de sectoren nodig is, maar ook een stimulerende overheid, die ruimte en mogelijkheden biedt om experimenten zoals in Polder Wassenaar mogelijk blijft maken.
Unieke locatie
De onderzoeklocatie is gesitueerd in Polder Wassenaar, een natuurgebied in de noordpunt van Texel dat eigendom is van Staatsbosbeheer (SBB). In 2016 stelde Staatsbosbeheer een klein deel van de polder beschikbaar voor de inrichting van een buitenlaboratorium waar kleinschalige proeven en onderzoek naar de optimale omstandigheden van zilte teelt kon plaatsvinden. De benodigde vergunningen werden door provincie en gemeente voor tien jaar afgegeven. Na die periode wordt het buitenlab ontmanteld en wordt de hele polder heringericht tot zilt natuurgebied, waarin de getijdewerking de vorm bepaalt. Het wordt een kweldergebied met een geleidelijke overgang van zilt naar zoet water. Volgens boswachter Thomas van der Es ontstaat hierdoor een uniek gebied met een hoge natuurwaarde dat nog aantrekkelijker wordt als broed- en foerageergebied voor veel vogelsoorten en zeldzame vegetatie zal gaan opleveren. Staatsbosbeheer onderkent het belang van de zilte proeven in de raceways, maar wil na afloop van de afgesproken termijn snel met de herinrichting aan de slag.
Verburg gaf aan dat het gedwongen vertrek uit de polder niet het einde van de stichting betekent. ‘We hebben de ambitie om door te gaan, want het is essentieel dat er een vergelijkbare locatie als Polder Wassenaar ergens in Noord-Nederland beschikbaar komt. Natuurlijk vinden we het jammer dat we dan Texel moeten verlaten, maar het is voor Texel jammer dat de economische kansen dan deels aan het eiland voorbijgaan. Wel zal de herinnering blijven, omdat de grondleggers voor de mariene aquacultuur in Noord-Nederland zijn gestart op Texel. Verder pleit de stichting voor substantiële aandacht voor de mariene aquacultuur in het hoger onderwijs. ‘Het is van belang om ergens in de Waddenregio te komen tot een kenniscentrum voor de mariene aquacultuur.’
2000 kilo kokkels werden in de raceways uitgezet.
Meer onderzoek
Dat meer onderzoek nodig is bepleitte ook Andre Seinen, visserij-ondernemer in Harlingen met een gemengd agrarisch-aquabedrijf die zich al jaren bezighoudt met de mogelijkheden van kokkelteelt op verzilte grond. Hij is vanaf het begin betrokken bij Polder Wassenaar. Seinen, die ook zelf kokkelschepen heeft varen, ziet potentie voor de kokkelteelt. ‘In de natuur hebben we de afgelopen jaren te maken gehad met massale kokkelsterfte op het wad. In de polder gingen veel minder kokkels dood. Met de proeven kunnen we kijken hoe wij het beter kunnen doen dan de natuur zelf.’ Wetenschapper Reinier Nauta van Wageningen Marine Research, die het lopende onderzoek in de polder leidt, vertelde wat er precies wordt onderzocht en hoe de onderzoekers te werk gaan. Grootste verschil met eerder onderzoek naar kokkels is de schaal waarop dit nu gebeurt. In 2016 werden proeven gedaan met zo’n 200 kokkels, nu is 2000 kilo kokkels over de raceways verdeeld en wordt ook gekeken naar de samenhang met zeewier en garnalen. Meer over het onderzoek is in eerdere berichten te lezen op deze website.
24 april 2023
Nadat begin april het knoopwier in de raceways werd uitgezet, volgden deze week de kokkels en garnalen. Beide maken onderdeel uit van het kweekkringlooponderzoek in Polder Wassenaar. Daarin wordt onderzocht onder welke condities zeewier, garnalen en kokkels gecombineerd geteeld zouden kunnen worden in tussendijkse verzilte gebieden.
Het onderzoek, dat wordt geleid door Wageningen Marine Research, startte vorig jaar maart maar kampte met flinke aanloopproblemen door fysieke beperkingen in de raceways en een gebrek aan goed uitgangsmateriaal. Door de hitte op het wad was er in 2022 weinig kokkelbroed beschikbaar. Ook de aanvoer van geschikte (ondermaatse) garnalen bleek lastig. Dankzij de medewerking van kokkelvissers in Harlingen en garnalenvissers in Den Oever kon nu voldoende geschikt materiaal worden verkregen.
Een kleine 2000 kilo aan kokkels werd donderdag verspreid over de diepste raceways van het buitenlab in de polder en een dag later zo’n 46 kilo ondermaatse garnalen. Van zowel kokkels als garnalen werden monsters genomen en werden de aantallen per kilo geteld, zodat de dichtheid in de raceways exact kan worden bepaald op basis van het verspreide aantal kilo’s.
Vanaf volgende week start de monitoring en wordt duidelijk hoe de kweekcomponenten zich gaan ontwikkelen en welk percentage van de uitgezette garnalen en kokkels de ‘verhuizing’ heeft overleefd.
6 april 2023
Afgelopen week werd in de raceways van Polder Wassenaar knoopwier uitgezet, waarmee de tweede fase van het kweekkringlooponderzoek in de polder werd ingeluid. Onder leiding van Reinier Nauta (WMR) wordt onderzocht of en onder welke omstandigheden het mogelijk is om zeewier, garnalen en kokkels gecombineerd te telen in een tussendijks kustaquacultuur-systeem.
Het zeewier werd lokaal op het wad nabij Texel verzameld. Lang duurde die zoektocht niet: de gewenste wiersoort Gracilaria verrucosa was ruimschoots voorhanden. Met zout water werd het slib uit het verzamelde knoopwier gespoeld, waarna het in porties van 500 gram werd verdeeld over een aantal korven die werden uitgezet in de diepe raceways van de polder.
Volgende week worden de garnalen in de waterlopen van het buitenlaboratorium uitgezet en vermoedelijk ook de kokkels. Periodiek wordt vervolgens de groei van alle soorten gemeten.
Primeur
Volgens hoofdonderzoeker en zeewierspecialist Nauta is het de eerste keer in Nederland dat roodwier wordt gebruikt in een dergelijk kweekexperiment. Over de kweek van deze soort is in ons land nog weinig bekend. Meestal valt de keuze op bruin- of groenwier voor kweekprojecten. Het rode knoopwier is vooral bekend van de Agar-Agar dat ervan wordt gemaakt, een geleiachtig bindmiddel (vergelijkbaar met gelatine) dat veel in de keuken wordt gebruikt in bijvoorbeeld soepen en sauzen.
